'इमारत 1920 मध्ये जतन करण्यात आली होती, अनेक बदल वारंवार झाले...', संभल जामा मशीद वादात एएसआयचे प्रतिज्ञापत्र

संभल येथील जामा मशिदीबाबत तणाव कायम आहे. मुघल शासक बाबरच्या काळात बांधलेल्या जामा मशिदीवरून वाद आहे कारण पूर्वी येथे 'हरी हर मंदिर' होते, जिथे मशीद बांधली गेली होती. याबाबत हिंदू पक्षाच्या वकिलाने स्थानिक न्यायालयात याचिका दाखल करून न्यायालयीन सर्वेक्षणाची मागणी केली होती.

त्यानंतर न्यायालयाने सर्वेक्षणाचे आदेश दिले होते, त्यामुळे परिसरात तणाव निर्माण झाला होता. आता या प्रकरणी एएसआयने केलेल्या सर्वेक्षणाच्या आधारे विविध सुधारणा आणि हस्तक्षेपाबाबत प्रतिज्ञापत्र सादर करण्यात आले आहे. त्यानुसार 1920 मध्ये जामा मशिदीला संरक्षित स्मारक घोषित करण्यात आले.

1920 मध्ये संरक्षित स्मारक घोषित केले
भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण (ASI) ने संभल येथील जामा मशिदीमध्ये केलेल्या विविध फेरफार आणि हस्तक्षेपांबाबत प्रतिज्ञापत्र सादर केले आहे. ASI च्या म्हणण्यानुसार 1920 मध्ये जामा मशिदीला संरक्षित स्मारक घोषित करण्यात आले होते, पण तेव्हापासून या स्मारकात अनेक बदल करण्यात आले आहेत. एएसआयला या मशिदीमध्ये नियमित तपासणी करण्यास मनाई करण्यात आली होती आणि एएसआय अधिकाऱ्यांनाही तपासणीसाठी मशिदीत प्रवेश दिला जात नव्हता.

सर्वात अलीकडील तपासणी 25 जून 2024 रोजी करण्यात आली
मात्र, ASI यांनी जिल्हा प्रशासनाच्या सहकार्याने 1998 साली पहिल्यांदा या स्मारकाची पाहणी केली. त्यानंतर, 25 जून 2024 रोजी सर्वात अलीकडील तपासणी करण्यात आली. VS रावत, अधीक्षक पुरातत्वशास्त्रज्ञ, ASI यांनी दाखल केलेल्या प्रतिज्ञापत्रात असेही म्हटले आहे की जेव्हा जेव्हा येथे कोणतीही आधुनिक हस्तक्षेप कृती आढळून आली तेव्हा स्थानिक पोलिसांकडे तक्रार केली गेली आणि जबाबदार व्यक्तींना कारणे दाखवा नोटीस बजावण्यात आली.

ASI अधिकाऱ्यांनी असेही सांगितले की प्राचीन स्मारके आणि पुरातत्व स्थळे आणि अवशेष कायदा, 1958 अंतर्गत स्मारकाची सद्यस्थिती निश्चित करणे अत्यंत कठीण झाले आहे, कारण स्मारकामध्ये विविध हस्तक्षेप, जोडणी आणि बदल करण्यात आले आहेत. ASI च्या तपासणी दरम्यान, जून 2024 मध्ये केलेल्या काही हस्तक्षेपांची नोंद असल्याचे देखील आढळून आले.
या प्रतिज्ञापत्रात एएसआयने स्मारकाच्या संवर्धनातील अनियमितता आणि ऐतिहासिक वारशाच्या संरक्षणाचा मुद्दा अधोरेखित केला आहे.